به گزارش 2فوریت، پانزدهمین تور نظارتی قوه قضاییه با حضور بیش از ۴۰ خبرنگار و عکاس از ۲۵ رسانه مکتوب، تصویری و برخط کشور، به مدت سه روز در خراسان جنوبی برگزار شد؛ تور رسانهای که با هدف آشنایی نزدیک اصحاب رسانه با عملکرد دستگاه قضایی، بررسی مسائل اجتماعی و شنیدن دغدغههای مردم این استان طراحی شده بود امروز (پنجشنبه) به ایستگاه پایانی خود رسید.
در سومین و آخرین روز این تور، خبرنگاران با سفر به شهرستان طبس، از نزدیک در جریان ابعاد حادثه معدن زغالسنگ پروده طبس قرار گرفتند، حادثهای که به یکی از تلخترین رویدادهای معدنی سالهای اخیر کشور تبدیل شد و همچنان ابعاد فنی، انسانی و قضایی آن مورد توجه افکار عمومی است.
حوالی ساعت ۲۱:۳۰ شامگاه ۳۱ شهریور ۱۴۰۳، انفجار مهیبی ناشی از تجمع گاز در معدن زغالسنگ پروده طبس رخ داد که در پی آن ۵۳ نفر از کارگران این معدن، از استانها و نقاط مختلف کشور، جان خود را از دست دادند؛ حادثهای که موجی از اندوه و همدردی ملی را به همراه داشت.
این در حالی است که شرکت معدنجوی طبس با حدود یکهزار و ۷۰۰ کارگر و نزدیک به ۲۷ سال سابقه فعالیت، پیش از این حادثه، هیچگونه سابقه فوت کارگران در اثر حوادث معدنی در کارنامه خود نداشت و بهعنوان یکی از بزرگترین معادن زغالسنگ بخش خصوصی کشور شناخته میشد.
در این بازدید رسانهای، مسئولان قضایی استان و مدیران معدن، ضمن تشریح آخرین وضعیت رسیدگی به پرونده حادثه، به بیان اقدامات انجامشده در حوزه حمایت از خانوادههای جانباختگان، ارتقای ایمنی معدن، اصلاح ساختارها و همچنین چالشهای اساسی صنعت زغالسنگ کشور پرداختند.
رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی با اشاره به وضعیت معادن زغالسنگ شهرستان طبس گفت: در این شهرستان ۱۶ نقطه معدنی فعال وجود دارد که از این تعداد، تنها یک معدن بهصورت مکانیزه فعالیت میکند و آن نیز متعلق به شرکت سرمایهگذاری تأمین اجتماعی (شستا) است.
مکانیزهسازی و حمایت مالی؛ راهکار کاهش ریسک و افزایش ایمنی معادن
محمدجعفر عبداللهی با تأکید بر لزوم ارتقای سطح ایمنی در معادن زغالسنگ افزود: اگر به دنبال تأمین ایمنی پایدار و قابل اتکا در معادن طبس هستیم، ناگزیر باید به سمت مکانیزهسازی فرآیند استخراج زغالسنگ حرکت کنیم، چراکه روشهای سنتی، ریسک حوادث را بهطور قابل توجهی افزایش میدهد.
وی با انتقاد از مشکلات مالی فعالان این حوزه اظهار کرد: یکی از چالشهای جدی معدنکاران، عدم پرداخت بهموقع مطالبات آنها از سوی خریداران زغالسنگ است که این موضوع، توان سرمایهگذاری معادن در حوزه ایمنی و نوسازی تجهیزات را بهشدت کاهش میدهد.
رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی با اشاره به شعار «اول ایمنی، بعد کار» تصریح کرد: تحقق عملی این شعار مستلزم تأمین منابع مالی و تزریق بودجه هدفمند برای مکانیزاسیون معادن است و صرف بیان آن بدون پشتوانه مالی، راهگشا نخواهد بود.
وی بیان کرد: معدنکاران پیشنهاد دادهاند بخشی از حقوق دولتی که به دولت پرداخت میکنند، در قالب یارانه یا حمایت هدفمند به خود آنها بازگردد تا بتوانند با استفاده از این منابع، تجهیزات ایمنی و ماشینآلات مکانیزه مورد نیاز را تامین کنند؛ پیشنهادی که میتواند نقش مؤثری در کاهش حوادث معدنی داشته باشد.
عبداللهی با تاکید بر ضرورت پیشگیری از حوادث معدنی، عنوان کرد: یکی از مهمترین راهکارهای کاهش حوادث ناشی از گاز در معادن، ارتقای ایمنی و استفاده از سیستمهای دقیق پایش و مانیتورینگ است که در همین خصوص، اقدامات مؤثری در دستور کار قرار گرفته است.
وی یادآور شد: برای پیشگیری از حوادث مشابه، موضوع استقرار سیستمهای مانیتورینگ، نظارت هوشمند و نصب دوربینهای لازم با جدیت پیگیری شده و حتی تعدادی از کارشناسان و نیروهای فنی برای آموزشهای تخصصی به کشور چین اعزام شدهاند که نتایج این اقدامات در بازه زمانی کوتاه و تا سال ۱۴۰۴ عملیاتی خواهد شد.
رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی با اشاره به بررسیهای قضایی انجامشده درباره حادثه معدن افزود: در جریان رسیدگیها، چهار نفر از افراد کلیدی از جمله مسئول تهویه و ایمنی معدن که وظیفه مستقیم تأمین ایمنی کارگران را بر عهده داشتهاند، مورد رسیدگی قرار گرفتند، نکته قابل توجه این است که برخی از این افراد خود را نیز در بروز حادثه مقصر دانستهاند.
بازداشت ۸ مدیر معدن و اجرای حکم در بند کارگری
وی ادامه داد: در مجموع، هشت نفر در ارتباط با این حادثه بهعنوان متهم معرفی و برای مدت حدود دو هفته بازداشت شدند، این افراد از مدیران و مسئولان داخلی معدن بودند که پس از بررسی شرایط، تصمیم گرفته شد بهجای استمرار بازداشت در زندان عمومی، از ظرفیت بند کارگری استفاده شود.
عبداللهی تصریح کرد: با توجه به ماهیت تخصصی فعالیت این افراد و ضرورت تداوم امور فنی و اجرایی معدن، مقرر شد این افراد در طول هفته در محل کار خود حضور داشته باشند و تنها دو روز در هفته به بند کارگری مراجعه کنند، این تصمیم با هدف حفظ نظم قضایی و در عین حال جلوگیری از اختلال در روند فعالیت معدن اتخاذ شد.
ذوبآهن اصفهان بیش از ۲ همت به شرکتهای زغالسنگ بدهکار است و تاکنون این مطالبات پرداخت نشده که این موضوع فشار مضاعفی بر فعالان این بخش وارد کرده است
وی با اشاره به مسائل کلان حوزه زغالسنگ کشور گفت: اگر هدف ما تحقق ایمنی پایدار و تأمین منافع کارگران است، باید به مشکلات ساختاری این حوزه نیز توجه کنیم، اکنون ذوبآهن اصفهان بیش از ۲ همت به شرکتهای زغالسنگ بدهکار است و تاکنون این مطالبات پرداخت نشده که این موضوع فشار مضاعفی بر فعالان این بخش وارد کرده است.
رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی افزود: از سوی دیگر، اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت در سیاستگذاریها، قیمت زغالسنگ داخلی را به قیمتهای واقعی و نزدیک به نرخهای منطقی بازار برساند، بدون تردید میزان واردات کاهش یافته و از شرکتهای داخلی زغالسنگ حمایت مؤثرتری خواهد شد.
عبداللهی با قدردانی از همکاری دستگاهها و مسئولان حاضر عنوان کرد: از همه مدیران، کارشناسان و مجموعههایی که در مسیر ارتقای ایمنی معادن، حمایت از کارگران و حل مسائل حوزه زغالسنگ همراهی کردهاند، صمیمانه قدردانی میکنم.
۳۰ سال فعالیت بدون حادثه مرگبار؛ سابقه درخشان مجتمع معدنجوی طبس
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس هم با اشاره به حادثه تلخ انفجار در این معدن، ضمن عذرخواهی از مردم و خانوادههای آسیبدیده، گفت: این معدن حاصل ۳۰ سال تلاش مستمر مجموعهای از همکاران پرتلاش بوده و همواره بهعنوان یکی از افتخارات بخش خصوصی کشور در حوزه زغالسنگ شناخته میشد.
محمد مجتهدزاده اظهار کرد: فعالیت این معدن از سال ۱۳۷۴ آغاز شده و در طول این سالها با تلاش همکارانمان شکل گرفته است، تا پیش از این حادثه، همواره به این مجموعه افتخار میکردیم؛ معدنی که در ادوار مختلف سه بار بهعنوان بهرهبردار نمونه کشوری انتخاب شد و شاید هرگز تصور نمیکردیم با چنین شرایط تلخی مواجه شویم.
وی با بیان اینکه این معدن بزرگترین معدن زغالسنگ بخش خصوصی کشور به شمار میرود، تصریح کرد: تولید ماهانه حدود ۵۰ هزار تن زغالسنگ و اشتغال مستقیم نزدیک به یکهزار و ۷۰۰ نفر، نشاندهنده اهمیت این واحد معدنی است که با ۳۰ سال تلاش جمعی شکل گرفته است.
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس با اشاره به بررسیهای کارشناسی انجامشده درباره علت حادثه بیان کرد: بر اساس ارزیابیهای فنی، انفجار سهمگین ناشی از تجمع گاز، یکی از ریشههای اصلی این حادثه بوده است، بدون تردید، سیستمهای ما نیز در مواجهه با حجم عظیم گاز با کمبودهایی روبهرو بوده و نتوانست بهطور کامل از بروز این اتفاق جلوگیری کند.
وی ادامه داد: در لحظه وقوع حادثه، ۲۵۲ نفر از کارکنان در معدن مشغول به کار بودند که خوشبختانه همگی به سلامت از معدن خارج شدند و شکرگزار خداوند هستیم که ابعاد این حادثه به فاجعهای بزرگتر منتهی نشد.
مجتهدزاده با قدردانی از همبستگی جامعه معدنی کشور عنوان کرد: در همان لحظات نخست، شاهد همدلی مثالزدنی جامعه زغالسنگ کشور بودیم، معادن دیگر و مجموعههای مختلف، امکانات و نیروهای خود را بلافاصله به سمت این معدن گسیل کردند و سازمانهای کشوری و استانی نیز در کوتاهترین زمان در محل حاضر شدند که جای قدردانی دارد.
وی تاکید کرد: این همراهیها باعث شد مراحل سخت و تلخ حادثه در زمان کوتاهتری سپری شود و همکاران ما هرچه سریعتر از معدن خارج شوند.
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس با اشاره به تصمیمات پس از حادثه گفت: پس از این اتفاق، تصور شخصی من این بود که روشن شدن چراغ این معدن در کوتاهمدت امکانپذیر نخواهد بود، چراکه ابعاد حادثه بسیار سنگین بود، با این حال، به همکاران اعلام کردیم که فعالیت معدن تا ۱۵ مهرماه متوقف شود تا روند رسیدگی قضایی و تصمیمگیریهای شورای عالی معادن طی شود.
وی با اشاره به دغدغههای کارگران اظهار کرد: همکاران ما به درستی مطرح میکنند که زندگی با بیمه بیکاری امکانپذیر نیست و معیشت خانوادههایشان به فعالیت این معدن وابسته است، این موضوع را خدمت رئیس کل دادگستری استان منعکس کردهایم.
مجتهدزاده تاکید کرد: اگر این فرصت فراهم و امکان بازگشت معدن به چرخه تولید مهیا شود، باور دارم که این مجموعه میتواند دوباره احیا شده و زندگیای که در ۳۰ سال با هم ساختهایم، از بین نرود.
وی با قدردانی از دستگاه قضایی کشور گفت: از سیستم قضایی، بهویژه با نگاه حمایتی و نظارتی، صمیمانه سپاسگزارم که این فرصت را به مجموعه ما دادند تا به صورت جمعی برای بازگرداندن معدن به مدار تولید تلاش کنیم، اگر چراغ این معدن دوباره روشن شود، بخش عمده آن مرهون همت، همبستگی و همراهی همه دستاندرکاران خواهد بود.
نخستین وظیفه، رسیدگی فوری به خانواده کارگران معدن
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس با تشریح اقدامات انجامشده پس از حادثه، گفت: نخستین وظیفه خود را رسیدگی به وضعیت خانوادههای همکاران جانباخته دانستیم و تلاش کردیم هر آنچه در توان مجموعه بوده، برای حمایت از این عزیزان انجام دهیم.
وی افزود: در همان روزهای ابتدایی حادثه، وظایف قانونی شرکت با نظارت دستگاه قضایی و بهویژه رئیس کل دادگستری استان بلافاصله پیگیری شد و مستمریها بدون وقفه از طریق سازمان تأمین اجتماعی به حساب خانوادهها واریز شد، شرکت از پوشش بیمهای مناسبی برخوردار بود و در کنار آن، سایر امکانات حمایتی نیز در حد توان مجموعه در اختیار خانوادهها قرار گرفت.
مجتهدزاده با تاکید بر اینکه کمک به خانوادههای جانباختگان وظیفه انسانی و اخلاقی شرکت است، اظهار کرد: تمایلی به بیان اعداد و ارقام ندارم اما امیدوارم خداوند یاری کند که در بلندمدت شرمنده این همکاران و خانوادههایشان نباشیم و بتوانیم در مسیر آینده، بهویژه در حمایت از فرزندان این عزیزان، همراهی مؤثری داشته باشیم.
وی ادامه داد: در مجموعه خود احساس کوتاهی نمیکنم و باور دارم که برای انجام مسئولیتها، آمادگی و اراده لازم وجود داشته است، در عین حال، پس از وقوع این حادثه بزرگ، با یک بحران جدی در حوزه اشتغال نیز مواجه بودیم؛ چراکه این معدن حدود یکهزار و ۶۰۰ شغل مستقیم کارگاهی را دربرمیگرفت و درخواست اصلی کارگران، تداوم فعالیت معدن بود.
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس با اشاره به اقدامات فنی و ایمنی انجامشده تصریح کرد: بلافاصله چند محور اساسی بهعنوان اولویت تعیین شد، در حوزه تهویه، سیستمهای اصلی و بزرگ تهویه خریداری و پس از حادثه نصب و راهاندازی شد که در نتیجه آن، کیفیت تهویه معدن بهمراتب ارتقا یافته است.
وی افزود: در بخش کنترل گاز، پیش از حادثه نیز سیستمهای کنترلی و گازسنجهای دستی توسط تیمهای ایمنی فعال بود، اما پس از حادثه با توجه به افزایش حساسیتها، تجهیزات پیشرفتهتری از خارج از کشور تهیه و در معدن مستقر شد، همچنین برخی نواقص فنی که از سوی کارشناسان قوه قضاییه نیز اعلام شده بود، برطرف شد که از جمله آن میتوان به اصلاح شبکه تهویه و تفکیک بلوک ۳۰ و تجهیز آن به فنهای مستقل و پیشرفته اشاره کرد.
فراهم شدن امکان سنجش گاز پیش از ورود به معادن
مجتهدزاده ادامه داد: در حال حاضر، شبکههای تهویه بهصورت جداگانه کنترل میشود و فنهای جدید برای هر بخش نصب و راهاندازی شده است، علاوه بر این، تعداد ۶۲ دستگاه گازسنج دستی از شرکت «دراگر» آلمان تهیه و در اختیار واحدهای عملیاتی قرار گرفته که امکان سنجش دقیقتر سطح گاز پیش از ورود به بخشهای مختلف معدن را فراهم کرده است.
وی در تبیین اقدامات آموزشی انجامشده بیان کرد: در حوزه آموزش نیز با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یک مرکز آموزشی در طبس ایجاد شد تا آموزشهای حین کار برای کارگران معدن بهصورت مستمر برگزار شود، همچنین دورههای آموزشی عمومی و تخصصی ایمنی با حضور کارشناسان بهطور منظم در حال برگزاری است.
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس درباره راهاندازی سیستمهای نوین پایش ایمنی اظهار کرد: بر اساس دستور دستگاه قضایی، اجرای سیستم مانیتورینگ محیطی بهعنوان یکی از الزامات تعیین شد، در همین خصوص، پس از انجام مطالعات مهندسی و استعلام از شرکتهای مختلف، یک شرکت توانمند خارجی برای اجرای این سیستم انتخاب و مراحل مهندسی و اجرای فاز نخست مانیتورینگ در حال انجام است تا امکان کنترل متمرکز شرایط معدن از اتاق فرمان فراهم شود.
این معدن بهواسطه همدلی و همبستگی کارگران حفظ شد و مجموعه کارگری همچون یک خانواده در کنار هم ایستادند
وی با بیان اینکه محور سوم اقدامات ما پس از حادثه، توجه ویژه به نیروی انسانی و ارتباط نزدیکتر با کارگران بود عنوان کرد: واقعیت این است که این معدن بهواسطه همدلی و همبستگی کارگران حفظ شد و مجموعه کارگری همچون یک خانواده در کنار هم ایستادند، بر همین اساس، خود را موظف دانستیم اقداماتی را برای ارتقای شرایط معیشتی همکاران انجام دهیم.
مجتهدزاده با بیان اینکه شرایط معیشتی کارگران همواره نیازمند بهبود است، گفت: ارزیابی من این است که در مقایسه با بسیاری از معادن زغالسنگ بخش خصوصی، شرایط همکاران ما در وضعیت مناسبتری قرار دارد، اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور هر اقدامی در این حوزه باز هم ناکافی به نظر میرسد.
وی تاکید کرد: ما یک مجموعه دولتی نیستیم و بقای این معدن به تلاش جمعی وابسته است، اگر اقتصاد معدن تقویت شود و فعالیت آن پایدار بماند، امیدواریم بتوانیم با انصاف و در حد توان، امکانات بیشتری را برای ارتقای شرایط زندگی همکارانمان فراهم کنیم.
جلب توجه مسئولان به مسائل و مشکلات زغالسنگ کشور
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس یادآور شد: این حادثه اگرچه رخدادی تلخ برای مجموعه ما بود، اما موجب شد توجه مسئولان به مسائل و مشکلات حوزه زغالسنگ کشور بیش از گذشته جلب شود؛ چراکه این بخش بهطور کلی با چالشها و مسائل متعددی روبهرو است.
وی افزود: رأی صادره از سوی دستگاه قضایی، شامل سه سال حبس تعلیقی در کنار مجموعهای از اقدامات جایگزین و الزامات فنی و ایمنی بود که بخش عمده آن معطوف به افزایش ضریب ایمنی و فراهمسازی شرایط لازم برای فعالسازی مجدد معدن است، این اقدامات با نگاه کارشناسی و در مسیر پیشگیری از تکرار حوادث مشابه تعریف شدهاند.
مجتهدزاده ادامه داد: این معدن همواره تحت نظارت سازمان نظام مهندسی معدن فعالیت داشته و سطح ایمنی آن در مقایسه با استانداردهای متعارف کشور، در زمره معادن مطلوب ارزیابی میشده است، با این حال، هر سیستم صنعتی پس از وقوع حادثهای بزرگ، ناگزیر با بررسیهای دقیقتر، نواقصی را شناسایی میکند که ممکن است پیشتر بهدرستی دیده یا ارزیابی نشده باشند.
وی تصریح کرد: پیش از حادثه نیز کنترل گاز در معدن وجود داشت و پایشها بهصورت دستی انجام میشد، اما پس از حادثه و با توجه به تکالیف قانونی و دستورهای صادره، ارتقای این سیستمها در دستور کار قرار گرفت و تجهیزات پیشرفتهتری مستقر شد تا عوامل احتمالی مؤثر در بروز حادثه، بهطور دقیق شناسایی و برای آنها راهکارهای عملیاتی تعریف شود.
مجتمع معدنجوی طبس بهعنوان عمیقترین معدن زغالسنگ کشور دارای ۱۴ لایه معدنی و حدود ۸۰ کیلومتر شبکه عملیات زیرزمینی بوده است و ذات فعالیت زیرزمینی، تخریب محیطزیستی بسیار محدودی دارد
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس درباره وضعیت زیستمحیطی معدن بیان کرد: به دلیل زیرزمینی بودن فعالیتها، این معدن در مقایسه با معادن روباز، کمترین آسیب را به محیط زیست وارد میکند؛ چراکه برداشت قابلتوجهی در سطح زمین انجام نمیشود، در ۳۰ سال فعالیت، این معدن بهعنوان عمیقترین معدن زغالسنگ کشور، دارای ۱۴ لایه معدنی و حدود ۸۰ کیلومتر شبکه عملیات زیرزمینی بوده است و ذات فعالیت زیرزمینی، تخریب محیطزیستی بسیار محدودی دارد.
وی افزود: توصیهها و الزامات زیستمحیطی مطرحشده عمدتا در حوزه بهبود شرایط محیط کار و پیرامونی بوده که اقدامات لازم در این زمینه نیز در حال انجام است.
مجتهدزاده با تاکید بر اینکه پرداخت حقوق کارگران همواره بهموقع انجام شده و هیچگونه حقوق معوق یا بدهی معلقی به تأمین اجتماعی، دارایی یا بیمه وجود ندارد، عنوان کرد: بر اساس لیستهای بیمه، میانگین پرداختیها در حال حاضر افزایش یافته و دامنه دریافتیها، بسته به نوع شغل و شرایط کاری، از حدود ۲۰ میلیون تومان تا بیش از ۴۰ میلیون تومان در ماه متغیر است که بخشی از آن به ماهیت سخت و زیانآور مشاغل زیرزمینی بازمیگردد.
وی ادامه داد: بسیاری از مشاغل این معدن در زمره مشاغل سخت و زیانآور قرار دارند و بخش عمده نیروهای زیرزمینی پس از ۲۰ سال سابقه، امکان بازنشستگی دارند، ساختار اقتصادی مجموعه تا این مقطع، با وجود همه فشارها، پایدار بوده و این موضوع حاصل تلاش شبانهروزی کارفرما و همکاران ماست.
بالاترین تعداد تجهیزات استاندارد گازسنج در دسترس کارگران قرار گرفت
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس گفت: در حوزه تجهیزات گازسنجی و ضدانفجار، رعایت استانداردها الزامی است و تهیه این تجهیزات، بهویژه نمونههای خارجی، فرآیندی پیچیده و پرهزینه دارد، با این حال، تلاش کردیم با وجود محدودیتها، بالاترین تعداد تجهیزات استاندارد گازسنج را در دسترس کارگران قرار دهیم و سطح ایمنی را به شکل محسوسی افزایش دهیم.
وی درباره وضعیت مصدومان حادثه نیز اظهار کرد: از مجموع مصدومان، چهار نفر نیازمند در مراحل جدی درمان بودند که سه نفر از آنها همچنان تحت درمان قرار دارند، از روز نخست حادثه اعلام کردیم که علاوه بر پوشش بیمه تکمیلی، ماهانه مبلغ ۱۵ میلیون تومان بهعنوان کمکهزینه درمان تا پایان روند درمان به این همکاران پرداخت خواهد شد و این تعهد بهطور کامل اجرا شده است.
مجتهدزاده افزود: شخصا از نزدیک در جریان وضعیت خانوادهها و مصدومان قرار گرفتهام و هزینههای درمانی آنان بهصورت کامل پیگیری شده است، حتی در مواردی که مسائل خانوادگی یا مشکلات خاص مانع از بهرهمندی برخی خانوادهها از حمایتهای عمومی شده بود، تلاش کردیم بهطور مستقیم ورود کنیم و موضوع را برای مساعدتهای بیشتر به نهادهای مربوطه منعکس کنیم.
مدیرعامل شرکت معدنجوی طبس تاکید کرد: حفظ ارتباط انسانی و صادقانه با خانوادههای همکاران، برای ما یک اصل است و امیدواریم این همراهی و اعتماد متقابل، در سالهای آینده نیز تداوم داشته باشد بنابراین از همه دستگاهها، بهویژه دستگاه قضایی کشور، برای نگاه مسئولانه و حمایتی در این مسیر قدردانی میکنم.
خراسان جنوبی ۱۲ شهرستان دارد و طبس در فاصله ۲۷۰ کیلومتری غرب بیرجند مرکز خراسان جنوبی است.
دریافت صفحه با کد QR